WYSTAWY
MUZEUM HISTORII POLSKIEGO RUCHU LUDOWEGO W WARSZAWIE
OSTATNI EMISARIUSZ TADEUSZ CHCIUK-CELT - 1916-2001
Wystawa przygotowana przez warszawskie Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego prezentuje barwny i bohaterski życiorys żołnierza Polskiego Państwa Podziemnego, legendarnego "białego kuriera", cichociemnego, pracownika i wicedyrektora Radia Wolna Europa oraz ostatniego prezesa PSL na Uchodźstwie. Tadeusz Chciuk w swojej działalności konspiracyjnej, a później w życiu zawodowym, posługiwał się wieloma pseudonimami: Zdzisław Witkowski, Marek Jurkiewicz, James Hughes, Michał Lasota i inne. Najbardziej znane nazwisko, "Celt", powstało z symbolicznego złożenia inicjałów Tadeusza Chciuka i Ewy Lovell, ówczesnej narzeczonej, a później żony.
Tadeusz Chciuk-Celt urodził się w 1916 r. w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych, pradziadek był powstańcem listopadowym, dziadek styczniowym. On sam działalność konspiracyjną rozpoczął zaraz po napaści ZSRR na Polskę, we wrześniu 1939 roku. Zimą 1939/40 pięciokrotnie przekraczał granicę między Polską a Budapesztem, jako pierwszy przenosił informacje o dokonywanych przez NKWD wywózkach ludności polskiej do Kazachstanu i na Kołymę. Walczył w Armii Polskiej we Francji i w Szkocji. Dwukrotnie skakał ze spadochronem do okupowanej Polski. Pierwszy raz, jako kurier rządu, miał sporządzić dla gen. Sikorskiego raport o stanie państwa podziemnego, wówczas to przekraczał granice między Węgrami a Szwajcarią w przebraniu węgierskiego księdza. Drugi raz, jako emisariusz Stanisława Mikołajczyka, miał powiadomić o postanowieniach konferencji w Teheranie. W drodze powrotnej - znanej jako operacja "Most III" - uczestniczył w przewiezieniu do Wielkiej Brytanii zdobytych przez wywiad AK podzespołów rakiety V2. W Londynie pełnił także obowiązki kierownika kurierów w MSW, pracował w tajnej rozgłośni radiowej "Świt". Po zakończeniu wojny objął funkcję sekretarza Misji do Spraw Demobilu, aresztowany (razem z brzemienną żoną) w 1946 r. przez UB pod zarzutem szpiegostwa, został zwolniony dzięki interwencji Stanisława Mikołajczyka. W obliczu kolejnych represji, w 1948 roku, wraz z żoną i niespełna dwuletnią córką nielegalnie - drogą kurierską - opuścił Polskę, a władze PRL próbowały jego nazwisko skrupulatnie wymazać z kart historii.
Początkowo rodzina Chciuków zamieszkała w Paryżu, gdzie Tadeusz wstąpił do Polskiego Stronnictwa Ludowego na Uchodźstwie. Działał też jako instruktor harcerski, naczelnik "Sokoła". W 1952 r. rozpoczął pracę w Radiu Wolna Europa w Monachium jako redaktor audycji o polskiej wsi (Michał Lasota), w 1976 r. został zastępcą dyrektora Rozgłośni Polskiej. Od 1988 r. pełnił funkcję prezesa Polskiego Stronnictwa Ludowego na Uchodźstwie. W 1991 r. po 43 latach nieobecności odwiedził Polskę, a w 1992 r. gościł w rodzinnym Drohobyczu. Zmarł 10 kwietnia 2001 r. w Monachium. Pochowany został w Warszawie, w Alei Zasłużonych na Powązkach.
Był wielokrotnie odznaczany i honorowany: Krzyżem Walecznych (1942), Orderem Virtuti Militari (1943), bojową odznaką spadochronową (1944), tytułem Kawalera Orderu Św. Graala (Kapituła w Walencji 1970), Krzyżem Armii Krajowej (1973), Medalem Wojska Polskiego (1973), Krzyżem Kampanii Wrześniowej (1985), Harcerskim Srebrnym Krzyżem Zasługi (1996), Krzyżem Batalionów Chłopskich (1998). W 1994 r. prezydent Lech Wałęsa nadał Tadeuszowi Chciukowi Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Polonia Restituta. W 2004 r. wmurowano w Panteonie Chłopów Polskich w Kałkowie poświęconą Jemu tablicę pamiątkową, w 2005 r. tablicę pamiątkową odsłonięto w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu.
Tadeusz Chciuk na bazie swoich przeżyć i wspomnień napisał i opublikował pod nazwiskiem Marek Celt książki: "Biali kurierzy" (1986), "Koncert - opowiadanie cichociemnego" (1987), "Raport z podziemia" (1990) oraz opowiadanie "Trzeci Most" wydrukowane w "Przekroju" (1992)
Wystawie towarzyszy informator: Karolina Sikora, Ostatni emisariusz Tadeusz Chciuk-Celt, 1916-2001. Informator o wystawie. Warszawa, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2005.